TBMM Başkanı Mustafa Şentop, Erzurum Kongresi’nin 100. yılı dolayısıyla kongre binası önünde düzenlenen temsili anma programına katıldı.

Vatanın ve milletin bölünmezliğini bir temel ilke olarak dünyaya ilan eden ecdadın Gazi Mustafa Kemal Atatürk başta olmak üzere kongre delegelerine Allah’tan rahmet dileyen Şentop, şunları söyledi:

“Bildiğiniz üzere vatanı savunmak için yedi düvele karşı çarpıştığımız, esir olmamak için her cephede yüz binlerce şehit verdiğimiz Birinci Dünya Savaşı, milletimizin ve devletimizin maddi gücünü adeta tüketmişti. Yüzyılın başında önce Balkanlar’da sonra Akdeniz’de ve nihayet Basra, Musul, Hicaz ve Bilad-ı Şam gibi güney bölgelerde halkımız katledildi, şehirlerimiz yakılıp yıkıldı, yağmalandı ve işgal edildi, hele İstanbul’un işgali milletimizin tamamında derin bir üzüntü meydana getirdi. 400 yıl sürmüş Selçuklu ve Türk beylikleri devrinin aydınlanma çağı ve onu takip eden 600 yıllık Osmanlı altın çağı boyunca egemen, hür ve bağımsız yaşamış milletimiz, tarihte ilk kez bağımsızlığını ve hürriyetini yitirme tehlikesiyle karşılaşmıştı.”

1918’in sonunda Mondros Mütareke Anlaşması ile iyice beliren bu tehlikenin önce İstanbul’a düşman gemilerinin girmesi ve ardından İzmir ve Manisa’nın işgaliyle büyüdüğünü hatırlatan Şentop, Trabzon ve Erzurum başta olmak üzere Doğu’daki 7 vilayetin, İngiltere, Fransa, Rusya ve Amerika gibi devletlerce peşkeş çekilmesi ve vatandan koparılmak istenmesinin ise ölüm demek olduğunu belirtti.

Milletin bağımsızlık ve esarete boyun eğmeyen asil ruhun, Erzurum, Trabzon, Samsun, Sivas, Erzincan, Elazığ, Bitlis, Diyarbakır ve Van’da nice asil ve kahraman vücutlarda harekete geçtiğini ve bu ölüm tehlikesine ‘dur’ demek için yüz yıl önce Erzurum Kongresi’nde toplanıldığını anımsatan Şentop, şunları kaydetti:

“Hatta bu 23 Temmuz Kongresi’nden önce sadece Erzurum ölçeğinde yapılmış bir kongre daha vardır, Erzurum Vilayet Kongresi 17 Haziran 1919’da toplanmıştır. Zira 15 Mayıs 1919’da İzmir’in işgal edildiği haberi Erzurum’da ve Trabzon’da derin kaygı dalgası oluşturmuştu. Bu sebeple hemen harekete geçilip önce vilayet ölçeğinde sonra bölgesel ölçekte toplantılar planlanmıştır. 15 Mayıs 1919’da İstanbul’dan Samsun’a doğru yola çıkan Atatürk ve beraberindeki heyet Havza, Amasya, Sivas, Erzincan yoluyla 3 Temmuz’da Erzurum’a ulaşınca toplanacak kongrenin doğal lideri de belli olmuş, yüzler gülmeye başlamıştı. Erzurum’daki 3. Ordu Müfettişi olarak görevlendirilen Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı ve beraberindeki heyeti, başta Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa olmak üzere Erzurum’un ileri gelenleri büyük bir sevinçle ve misafirperverlikle Ilıca’da karşılamışlardır.”

“Cumhuriyetin tarih sahnesine çıkışı Erzurum Kongresidir”

Şentop, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün, Erzurum’a gelmesinden beş hafta önce kongrenin toplanmasına karar verdiğini ve bu amaçla bölgedeki illere de telgraflar çektiğini aktararak, mayıs ayındaki bu yazışmalarda, Karadeniz’dekiler dahil bütün doğu vilayetlerinin katılacağı kongrenin temmuzda toplanmasının kararlaştırdığına işaret etti.

Gazi Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarının, aslında milli mücadelenin ilk ve en önemli hamlesi olan Erzurum Kongresi’ne katılmak üzere şehre geldiğini vurgulayan Şentop, konuşmasına şöyle devam etti:

“Türkiye Cumhuriyeti’nin tarih sahnesine çıkışının ilk adımı hiç şüphesiz Erzurum Kongresi’dir. Kurucu devlet başkanımız Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Erzurum’u ve dadaşları çok sevmiş, çok duygulu anlar yaşamıştır burada. Şehre gelir gelmez birkaç gün sonra 9 Temmuz’da askerlikten istifa etmiş ve görevine milletinin sade bir ferdi olarak devam edeceğini açıklamıştı. Damat Ferit Paşa hükümetince tutuklanmak istenmiş, fakat başta Kazım Karabekir Paşa olmak üzere bütün Erzurum halkı bu bağımsızlık liderini bağrına basıp baş tacı etmiştir. Kongreden sonra uzun süre Erzurum’da kalarak milli mücadeleyi buradan yönetmiştir. Hatta bildiğiniz gibi nüfusunu Erzurum’a aldırarak Erzurumlu olmuştur. Doğup büyüdüğü memleketi Selanik’in elden çıkmış olmasının üzüntüsü içindeyken, kahraman Erzurumluların kendisine yönelik hemşehrilik teklifine çok memnun olmuş ve 27 Ağustos 1919’da Erzurum nüfusuna kaydolmuştur. 4 Eylül’de Sivas’ta toplanacak olan Sivas Kongresi’ne katılmak üzere Erzurum’dan ayrılmıştır.”

“Vatan bölünmez, millet yenilmez, Türkiye mağlup olmaz”

Erzurum Kongresi’ndeki ruhun tarih açısından önemine değinen Şentop, “O gün vatanımızı bölmeye, parçalamaya, önce işgal edip ardından peşkeş çekmeye yeltenen düşmanlar, bugün de benzer oyunlar oynamaktadırlar. Ancak milletimiz, bu kirli oyunları geçmişte millet ruhu ile bozmuştur. Bugün de herhangi bir işgal yahut bölme teşebbüsüne karşı en büyük savunma gücümüz işte bu millet ruhudur. 100 yıl önce, Anadolu’daki Müslüman-Türk varlığının muhkem kalesi Erzurum’da vatanı kurtarmaya ahdetmiş kahramanların mirasından ilham alarak dünyaya sözümüz şudur; vatan bölünmez, millet yenilmez, Türkiye mağlup edilemez.” diye konuştu.

Konuşmanın ardından Erzurum Devlet Tiyatrosu oyuncularının canlandırmasıyla delegelerin kongreye temsili girişi yapıldı. Kongre binası önünde temsili delegelerin Şentop’a Türk bayrağı verdiği anma programında Mustafa Kemal Atatürk’ü Devlet Tiyatrosu oyuncularından Metehan Şahiner canlandırdı.

Daha sonra kongre binası salonunda gerçekleşen temsili kongrenin canlandırılmasını izleyen katılımcılar, o dönem kongrede yer alan delegelerin akrabalarıyla hatıra fotoğrafı çektirdi.