Hayal Gücünün Gücü

Hayal gücü, bir yandan, duyu verileri aracılığıyla edinilen imajları birleştirip-ayırarak daha bütüncül bir dünya algısı oluşturur. Hiç görmediğiniz bir yeri, gördüğünüz yerlere benzeterek hayal edersiniz. Diğer yandan, hayal gücü sayesinde, soyut gerçekler sembollere dönüştürülerek benliğe etki eder.

Rüyada uçabilmek, benliğe baskı yapan ağırlıklardan kurtulmayı sembolize ediyor olabilir. Yahut bir karıncanın hacca gitme çabasına dair anlatılan hikâye, inancına adanma gibi soyut bir gerçekliği sembollere dönüştürerek aktarır.

Bu demektir ki hayal gücünün tasarlamak ve anlamlandırmak olmak üzere iki işlevi vardır. İlk işlevi yaşamı devam ettirmeyi, ikinci işlevi yaşama anlam vermeyi amaçlar.

Kimi zaman sorunların çözülmesi, hayal gücünün etkin bir şekilde kullanılmasına bağlıdır.

Sulama sorununu çözmek isteyen bir mühendis, bir bölgedeki akarsulardan nasıl faydalanabileceğini araştırır, sonra bulgulardan hareketle yapılması gereken barajı hayal eder. Tasarımı ne kadar planlı ve özenli olursa, sorun o kadar kolay çözülür.

Hayal gücü, sanki dünyada henüz olmayanları görme gücüdür.

Elbette hayaller bazen gerçeklik sınırlarının çok ötesinde olabilir. Bu durumda da, düşünmenin gücünü göstermesi bakımından önemli bir rolü vardır. Filmler, romanlar, hikayeler, şiirler hayal gücü aracılığıyla belli mesajları çok güçlü bir şekilde iletebilirler. 

Her şeyi tek bakışta göremeyeceğimizi fark etmek hayal gücünü tetikler ve görünenin ötesine dair ufkumuzu genişletir. Zorunlu bildiğimiz şeyler mümkün, imkansız saydığımız şeyler zorunlu, mümkün sandığımız şeyler imkansız olarak görünmeye başlar. Dünya adeta yeniden kurulur.

Değişmez sanılan ve dünyanın “mutlak” doğruları olarak öğretilen şeylerin de aslında bu doğruların yıkılmasını önlemek için ileri sürülmüş iddialardan ibaret olabileceğini ve değişebileceğini, bize hayal gücümüz telkin eder.

Hayal gücüyle sadece bugünün dünyası yeniden kurulmaz. Geçmişe dair bilgilerdeki boşluklar hayal gücüyle doldurulur. Geleceğe dair tahminler hayal gücüyle yapılır. Hayal gücü hem olanlar hem de olacaklar konusunda bireyin bilgisini bütünleme görevini üstlenir.

Bilgi ve hayal gücü arasındaki çizgi her zaman belirgin değildir. Deneme yanılma riskli olduğunda, alternatif örüntüleri göz önünde bulundurarak tartmak ve sonrasında mantıksal çıkarım yapmak hayal gücüyle mümkün olur. Hayatımızı borçlu olduğumuz varsayımlar, büyük ölçüde hayal ürünüdür.

Hayal gücü, amaçlar üreterek eylem ve düşüncelere yön verir. Dağınık ve başa çıkılmaz haldeki gerçeklikte, hayal gücünün sağladığı dikkat sayesinde tahminler yapar, açıklamalar getirir ve uygulamaya geçeriz.

Ayrıca hayal kurmak, bilinçaltını istediğimiz eylemler konusunda eğitmenin ve ona dönük olarak kendi motivasyonumuzu artırmanın en güçlü yoludur. Yapmak istediğimiz bir şey, olmak istediğimiz bir yer varsa, bunu hayal gücümüzde canlandırmak, tüm zihin faaliyetlerimizi bu hedefleri başarmak için kanalize eder. Bilinçli olarak harekete geçiremeyeceğimiz zihni süreçleri hedefe yönelik çalıştırır.

Olumlu yönlerini vurguladığımız hayal gücünün, iyi niyet ve bilinçle kullanılmadığında ortaya çıkan iki olumsuz sonucundan da bahsetmeliyiz.

Bunlardan ilki, hayal gücünün çekiciliği nedeniyle gerçeklerden koparak tümüyle sahte bir dünyada. yaşamaktır. Genellikle olumsuz duygu ve düşüncelerin baskısıyla, gerçeklerden kaçmak için kendini hayallere kaptırmak davranışıdır bu. Hayal dünyası, bireyin tümüyle kendine bağlı ve onu her anlamda tatmin edecek şekilde tasarlanabilir. Hatasız bir tasarım yapmak zor olsa da, kaçılan gerçeklerin ağırlığı ve ciddiyeti ölçüsünde birey kendi kurduğu dünyaya inancını kuvvetlendirebilir.

Gerçeklerden kopmak, bireysel ve toplumsal anlamda şizofreni tehlikesini doğurur. Aslında çevresinde ne olup bittiğini, kendisinin bu çevresel şartlarda ne konumda olduğunu doğal olarak sezen bireyler, bir yandan bunları inkâr ederek hayali dünyalarında yaşamaya devam ederler.

Hayali yaşam, sorunların da inkârı demek olduğu için, bireyin içinde yaşadığı şartlar gittikçe ağırlaşır. Bu yüzden gerçekler ne kadar olumsuz da olsa, onların inkâr edilmesi sağlıklı düşünmeye ket vurur.

Sağlıklı olan, bireysel ve toplumsal sorunlardan kaçmak değil, onlarla yüzleşmek ve gerçekler neyse onlara göre davranış geliştirmektir. Kaçmak, edilgen ve kolay olduğu için çekici gelebilir. O yüzden gerçekleri tanımak yerine hayal dünyasında yaşama eğilimi yaygındır. Sağlıklı düşünme ise, hayallere kapılmadan ama hayal gücü sayesinde soru ve sorunlarla baş etme cesaretini gösteren düşünmedir.

Hayal gücünün ikinci olumsuz sonucu da, gerçeklere dair algımızın boşluklarını umutsuzluk ve karamsarlıkla doldurmasıdır. Aslında yüksek beklentilerin karşılanmaması sonucunda doğan “hayal kırıklığı”nın neden olduğu bu olumsuz sonuç, bireyin yaşama sevincini azaltır ve geleceğe olan iştahını öldürür. Bu durum, hayal gücünün esnek kullanılmamasıyla doğrudan ilgilidir. Hayal gücü esnek değilse, olan, olması gereken gibi gelir. Tüm yargılar kesin doğrular gibi görünür. Geçmiş kesin olarak bilindiği için geleceğin de aynı olacağı kanısına varılır. Oysaki karamsarlığa kapılmadan olayların ve olguların nedenlerini merak edip araştıran birey, olasılıklı düşünmeyi öğrenecek ve hayal gücünü esnek kullanarak geleceğe umutla yürüyecektir.

Hayal gücünün faydaları:

Soyut gerçekleri somutlaştırır.

Bütüncül bir dünya algısı oluşturur.

Tasarlayarak yaşamı devam ettirir.

Yaşamı anlamlandırır.

İnsanın yaratıcı düşünme yönünü açığa çıkarır.

Esnek düşünmeyi öğretir.

Görünenin ötesine dair insanın ufkunu genişletir.

Olmuş ve olacaklar konusunda bireyin bilgisini bütünler.

Varsayımları -ihtimalleri- görmemizi sağlar.

Amaçlar üretir.

Bilinçaltını eğiterek motivasyonu artırır.

Hayal gücünün faydaları:

Bireyi gerçeklerden kopararak sahte bir dünyada yaşatır.

Bireyi umutsuzluğa ve karamsarlığa iter.

Yarın Samimi Düşüncenin Ölçüsü Nedir?