İstihbarat Biliminde yeni ve ilk kez kullanılan bir terim; “Obserbiyonaj”

1

İstihbarat Bilimi, birçok kez yazdığımız gibi, birçok terimsel ve tanımsal açıklaması olan bir disiplindir. Bu bilimin içindeki “teknik terimlerinde” kullanıldığı yere, amacına, kullanana ve hedefe göre tanımları değişkenlik gösterir. 

Temelde; “İstihbarat” nedir, ne değildir dersek bunun birçok açıklaması yapılır sayfalarca da yazılır. Yazılmıştır da. “Espiyonaj” nedir, “Kontrespiyonaj” ne değildir diye sorulsa bununda birçok tanımları yapılacaktır. 

Ancak “gerek duyulmayan” ya da “başka isimlerle” betimlenen ve bir isim koyulması gereken bir konu / alan / bölüm ve disiplin daha vardır.

İstihbarat en temelinde, kelime anlamı olarak; “haber alma” olarak temellendirebiliriz. İstihbaratı bilimsel olarak ele alırsak; “Karar verici makamlara, bürolara ya da departmanlara sunulmak üzere, toplanmış – değerlendirilmiş ve çözümlenmiş, taktik içerikli bir araya getirilmiş, “savunma, güvenlik, fayda ve çıkar amaçlı bilgilerin” bir araya toplanmasıdır.” diye de açıklanabilir. 

Yaptığımız bu tanımlardan yola çıkarsak; İstihbaratın oluşması için önce “bilginin temin edilmesi” gerekir. Bu en temel ihtiyaçtır. Bu bilgi bir dedikoduda olabilir, bir sanal realite de, gözleme dayalı yazılmış bir rapor hatta teknik takiple elde edilmiş küçücük bir SMS bile olabilir. Gerçek olmayabilir, sahte olabilir hatta tamamıyla orijinalde olabilir. Ama temelde ilk ihtiyacımız olan; “Bilgi” ve “ona sahip olmaktır” Bu ikisi yoksa orada ve ortada “İstihbarat”tan bahsetmemiz mümkün değildir.

Bu bilgiler birçok şekilde önünüze gelebilir. Bir muhbir ile ajanlaştırdığınız gayri resmi bir bağlınızla hatta sizinle çalışan, sizin kadrolarınızda görevli ve ilgili hedef için “Gözlem” yapan personelinizle. Ve hiç şüphe yok ki; “İnsan Temelli”karşınıza gelen bu bilgiler içinde en güvenebileceğiniz; sizinle çalışan, amaçları – ideaları ve görüşleri sizinle paralellik gösteren kendi mahiyetinizdeki kaynakların “Gözleme” dayalı sunduğu bilgilerdir. 

Ve demek ki; İstihbaratta “İnsan Temelli” bilgiye sahip olmak istiyorsanız izleyeceğiniz yegâne yol; kendi kadronuzda çalışan “Gözlem” ve “bu konudaki yetenekleri en üstte” olan personeller temin etmek, yetiştirmek ve onlarla bilgi ağı sonucunda kaynak oluşturmaktır. 

Bu elbette ki kolay değil ve pek de ucuz bir yol değildir. Ama kazanç / kayıp, artı / eksi listesi yapıldığında size dönüşler diğer kaynaklardan alınan “geçersiz ve sahte bilgiler üzerine kurulacak istihbarata” göre çok daha büyük kazançları vardır. 

Öncelikle bu alanda çalışacak personel kaynağınızı çok iyi tespit etmeniz gerekmektedir. Çok iyi bir kondisyona sahip biri mutlaka işinize yarayacaktır ancak bunun yanında; “Gözlem Yetenekleri” en üstte olması lazım. Dikkat, dikkatini verme, dikkatinin dağılmaması gibi niteliklere de “temelinde” sahip olması gerekir. “Analitik bir zekâ” şarttır. Kıvrak düşünme, pratik çözümler sunabilme, kriz – baskı ve stres altında çabuk çözülmeyen yönleri kendisinde zaten olmalıdır. Her ortama kolaylıkla uyum sağlayabilme, kalabalıklarda kolay kaybolma, tenha ve meskûn durumlarda pek göze batmamayı da siz eğitim ve kurslarla da öğretebilirsiniz. Bu yetiştirdiğiniz personeli siz; “A Hedefini, takip etmede, o hedefle ilgili detaylı bir rapor hazırlamasında” kullanacaksanız, bu konuda teoride ve pratikte ihtiyacı olan her şeyi ona siz verebilirsiniz. Ama az önce yazdıklarımı siz veremez, bunların zaten kendisinde olması gereklidir hatta olması da şarttır bu konudaki profesyonel ekibinizde. Bu saydıklarımdan biri eksik olursa yazılıp önünüze koyulan raporda da çok ciddi noksanlar olacaktır. Ve bu size çok pahalıya patlayacaktır.

“Dost – Düşman – Şahıs – Şirket – Ülke – Bölge ya da bir Meta” ile ilgili bir bilgi istiyorsanız eğer, bu departmandan uygun personeli, bilgiyi istediğiniz lokasyona gönderip koltuğunuza yaslanıp, o bilginin gelmesini beklemeye başlarsınız. Güvenilmez bir muhbir, çıkarlarına hizmet eden bir ajan ya da gerçekliği şaibeli ve şüpheli bir bilgi kırıntısı üzerinde durmaktansa bu konuda eğitim almış, yetişmiş, sizinle gönül ve kader birlikteliği yapan personelinizden bilgi almak her zaman daha tercih edilir diye düşünüyorum. Üstelik son derece de profesyonelce oluşturulmuş bir bilgi dosyası olacaktır günün sonunda karşınıza gelen. Bu istihbarat çarkında bazı mekanizmalarında iş yükünü hafifletecek ve organizasyonda rahatlama ve esneklik sağlayacaktır. En azından bilgiyi teyit etme kısmı tamamen devreden çıkacak. Bilginin değerlendirme kısmının baskısı azalacak ve bir sonraki istasyona bilgi daha hızlı geçiş yapacaktır. 

Evet, bu birimler sadece “İnsana Dayalı / İnsan Temelli” bilgi üretim bandında olacaklardır. Ve bunu yapan birimleriniz olsa bile “sadece bu amaca yönelik” çalışanlar değillerdir. Siz her istihbarat uzmanınızdan bunu beklersiniz ama her parmağın hepsi de birbirine eşit değildir. Sadece bu konuda yetiştirdiğiniz bir personelin size verecekleri ile “bilgi elde edilmesi için gönderilmiş aleni bir görevlinizin” size verecekleri arasında da ciddi bir fark olacaktır hiç şüphe yok ki. Birisi sadece “Gözlem” yapmayı bilir ve bunu en iyi şekilde yapar. Ancak diğeri birçok alanda uzmandır ve bu uzmanlık alanlarının biri de “Gözlem” dir. %100 ile %20’lik dilim arasındaki fark kadardır bu iki personelinizin gözlem yetenekleri. Biri %100’ünü verirken biri elinde olmadan, mecburen %20’sini verebilir. Çünkü “Gözlem ve İzleme”konusunda çok fazla bir temel yoktur altında, eğitiminde ve karakterinde. 

Duruma bu noktada bakarsak, “Gözlem” konusunda uzman personellere ihtiyacınızın olduğu çok açıktır. Ve sadece bu görevlerde kullanılacak, bu tip görevlere gidecek ve yine sadece bu konuda eğitim almış olmaları da şarttır. 

Daha önce birkaç yazımda kullandım ve insanlar bana “Bu ne demek?” dediler. “OBSERBİYONAJ” diye tanımlıyorum ben istihbaratın bu bölümünü. Ve bu birimde çalışanlara ya da çalışacak olanlara da “OBSERBİYONAJ UZMANI”diyorum. Birçok yerde aradım, taradım hatta inceledim ve bu kelimeyi kullanan başka birine denk gelmedim. Genel ve kabul gören dil olan İngilizce kullandım; (Tıpta Latince kullanılması gibi) “Observe” (-gözlemlemek) kelimesinden türettim. (Observe kelimesinin eş anlamlılarından biri de “Spy”dır. Ve İngilizce de –Casus / Casusluk- anlamlarına çıkar.)Ve “Espiyonaj – Kontrespiyonaj” terimleriyle bağdaşık olması için bunu tercih ettim; “OBSERBİYONAJ”

Elbette ki bu benim bulduğum bir alan değil. İstihbaratın ilk günlerinden beri, istihbaratın 007 Bond filmlerine sıçramasından bile önce hatta asırlar öncesinde bile “Obserbiyonaj Uzmanları” vardı ve bilindik istihbaratın temeli onlardı. Bilgiyi toplarlar, düzenlerler ve makama / krala / kumandana arz ederlerdi. Ancak bugün, bu kelimeyi kullanan ilk benim ve içinde bulunduğumuz bu çağda böylesine önemli bir birime herhangi bir isim verilmemiş olması, verilse bile benim hiç duymamış – görmemiş ve karşılaşmamış olmam bu konuda ki eksikliği gündeme getirmeme ve spesifik olarak bu konuya dâhil olmama sebep oldu. 

Peki, bugün “Obserbiyonaj Uzmanlarına” ihtiyaç yok mudur? Her zamankinden daha çok vardır. Bunu da Ukrayna & Rusya Savaşında gördük. Elbette ki; teknoloji – siber ve uydu istihbaratı konusunda ilerlemiş olabilirsiniz ama temelinde insan olan bir bilgiye bazen uydularla değil sadece “insanla” ulaşabilirsiniz. Bu da “Obserbiyonaj Birimlerinin” ve“Obserbiyonaj Uzmanlarının” önemini bir kez daha gözlerimizin önüne sermektedir. 

Diğer yandan; “Espiyonaj – Kontrespiyonaj” demeye, Türkçe olmayan bu kelimelere nasıl alıştıysak “Obserbiyonaj” a da o kadar çabuk alışacağımızı düşünüyor ve umuyorum.

1 Yorum

  1. Sizi uzun zamandır takip ediyorum ama ilk kez yorum yazıyorum.Daha doğrusu yazmam gerekiyor diye düşünüyorum.İstihbarat Teşkilatlarında bahsettiğiniz kurumlar zaten hali hazırda var.Ve bu birimlerin birer isimleride var.Hatta çalışanların kendi arasında onlara hitap şekillerde oldukça farklı.Ama birilerinin kalkıp bunu istihbarat biriminde ‘artık buna Obserbiyonaj diyeceğiz’ demesi çok ilginç geldi.Evet,espiyonajı kullanıyorsak rahatlıkla bunuda kullanabiliriz.Sanırım buna en çok o bölümlerde çalışanlar memnun olacaklar gibi geliyor bana.

YORUM YAZ

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz