Açlık sınırı 8 bin 130 lira.. Yoksulluk sınırı 26 bin 485 lira

Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Türk-İş), aralık ayı açlık ve yoksulluk sınırını açıkladı. Dört kişilik bir ailenin açlık sınırı 8 bin 130 lirayken yoksulluk sınırı da 26 bin 485 lira oldu. 2023 yılı için asgari ücret 8 bin 506 lira olarak açıklanmıştı. Böylece açlık sınırı ile asgari ücret arasındaki fark sadece 376 lira.

Mutfak enflasyonu aylık yüzde 4,41 artarken son 12 ayda yüzde 98,41 oranında arttı. Bekar bir çalışanın aylık yaşam maliyeti 10 bin 610 lira oldu. Türk-İş’in konuya ilişkin açıklaması şöyle:

Yeni Çalışma Grubu’nun güncel beslenme kalıbıyla araştırıya başladığı Ocak 2021’den Aralık 2022’ye iki yılda, 4 kişilik ailenin aylık gıda harcaması tutarındaki artış 3 katını aştı!

Çalışanların ağırlıklı olarak tüketmek durumunda kaldığı temel mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki artışın aydan aya yükselmesi hanelerin yaşadığı geçim zorluğunun temel nedeni olmaktadır. Ücret gelirlerindeki artış kısa vadede ferahlık sağlamaktadır. Öncelik fiyat artışlarının önüne geçilmesinin sağlanmasıdır. Ancak Aralık ayında da fiyat artışı devam etmiş, aylık gıda enflasyonu Ankara’da %4,41 seviyesinde gerçekleşmiştir.

Vatandaş, geçen aya göre -%138 olan ve baz etkisi ile 39 puan azalan yıllık gıda enflasyonuna değil- cebinden çıkan ek harcamaya bakmaktadır. Çünkü artık pahalılık ve zamlar gündelik hayatın bir parçası haline gelmiştir. Dört kişilik ailenin sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı Aralık ayı itibariyle 8.130 TL olmuştur. Başka bir ifadeyle, günde 136 TL gıda harcama yapması gereken dört kişilik aile 12 ay sonra 271 TL yapmak durumunda kalmaktadır. Haneye giren toplam geliri bu seviyede artmayan haneler ya harcamaları kısmak ya da zorunlu harcamalarını karşılamak için borçlanmak durumunda kalmaktadır.

 Sabit-dar gelirli bireyler ile hanelerin bu ayda da eriyen alım güçleri genel enflasyon seviyesinin üzerinde seyreden gıda enflasyonu yüzünden daha da gerilemektedir. 26.485 TL’ye çıkan toplam harcama gereği, kuşkusuz bir çalışanın alması gereken ücret düzeyi değildir. Yapılan hesaplamayla, dört kişilik bir ailenin insan onuruna yaraşır bir hayat sürebilmesi için hanesine girmesi gereken toplam gelir hesaplanmaktadır.

Bilindiği üzere, Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı ülkemiz tarafından 2007 yılında onaylanmıştır. Şartta yer alan düzenlemede “çalışanların kendilerine ve ailelerine iyi bir yaşam düzeyi sağlayacak ücret hakkına sahip oldukları” tanınmaktadır (Türkiye bu maddeye çekince koymuştur). Burada sözü edilen “iyi yaşam düzeyi” olmaktadır. Konfederasyonumuz çalışması, ülkemiz açısından iyi yaşam düzeyinin ne olması gerektiğine yöneliktir.

(Yeni Beslenme Kalıbı ile) Çizelge 1: Dört Kişilik Ailenin Açlık ve Yoksulluk Sınırı (TL/Ay)*

	Aralık 2020	Aralık 2021	Kasım 2022	Aralık 2022
Yetişkin Erkek Gıda Harcaması	799,47	1.249,34	2.349,54	2.451,55
Yetişkin Kadın Gıda Harcaması	618,46	960,83	1.862,43	1.951,20
15–19 Yaş Grubu Çocuk Gıda Harcaması	788,98	1.232,46	2.319,54	2.421,55
4–6 Yaş Grubu Çocuk Gıda Harcaması	424,21	655,22	1.255,34	1.306,27
Açlık Sınırı 4 Kişilik Aile (Gıda Harcaması)	2.631,12	4.097,85	7.786,85	8.130,56
Yoksulluk Sınırı 4 Kişilik Aile (Toplam Harcama)	8.570,42	13.348,00	25.364,35	26.483,93

• Harcama tutarları, yuvarlama nedeniyle, toplamda farklı olabilmektedir.

TÜRK-İŞ Araştırmasının 2022 Aralık ayı sonucuna göre;

• Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı)  8.130,56 TL’ye,
  • Gıda harcaması ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı (yoksulluk sınırı) 26.483,93 TL’ye,
  • Bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ ise aylık 10.612,76 TL’ye yükseldi.

Nitelikli kalkınmanın temel gereklerinden birisi tutulan beşeri sermayenin tohumları olan çocuklar, son yıllarda beslenebilme konusunda sıkıntı çekmektedir. Türkiye’de çocuklarına beslenme koymaya maddi durumu yetmeyen aileler, okul kantinlerindeki yiyecekleri satın almakta zorlanan çocuklar, marketlerde bebek mamalarına konulan alarmlar ve çocuk ürünlerinde gerçekleşen polisiye vakalar bunun göstergeleri niteliğindedir. Ek olarak TÜİK 2019 verilerine göre Türkiye’de 720 bin çalışan çocuk vardı. Hane halkı gelirine katkıda bulunmak, kendini geçindirmek gibi nedenlerle bunların 247 bini (%34,3’ü) eğitimine devam edememiştir. Mart 2022’de yayınlanan verilere göre; OECD ülkeleri arasında yoksulluk içinde yaşayan çocukların en yüksek olduğu ülke %22,7 oran ile Türkiye’dir (Yani 5 çocukta 1’den fazlası). Ayrıca TC. Sağlık Bakanlığı’nın 2017’de Türkiye genelinde yaptığı çocuk çağı şişmanlık araştırmasında %2,3’lük kesim bodur çıkmıştır. Bu oran Batı Avrupa ülkeleri arasında %1,4’e kadar gerilemiş durumdadır. Uzmanlara göre; bir toplumda bodur çocuk oranı ne kadar yüksekse beslenme yetersizliği ve bozukluğu o kadar yaygın bir sorun demektir.

TÜRK-İŞ’in 35 yıldır yaptığı araştırma ile de ortaya konulmaya çalışılan; bir çocuk ve bir gencin(2 kişi) yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenebilmesi amacıyla gerekli olan besinlerin temini için zaruri tutar 2022 Aralık ayında 3.727 TL olmuştur. Ancak haneler kira, faturalar, ulaşım gibi kısıntıya gidemeyeceği zorunlu harcamalarını karşılayabilmek maksadıyla mümkün olduğunca gıdadan kısmak ve/veya yetersiz beslenmek durumunda kalmaktadırlar. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı 2021 Türkiye raporuna göre; hanelerin %79’unun, tüketimlerinde daha ucuz ve daha az yeğlenen gıdaları tercih etmek durumunda kalmış olmaları da bu olumsuz koşulları kanıtlayan verilerden bir diğeridir. Tüm bunlar gelecek nesillerin fizyolojik ve bilişsel gelişimini yani ülkenin istikbâlini olumsuz etkilemektedir.

TÜRK-İŞ’in verilerine göre “mutfak enflasyonundaki” değişim Aralık 2022’de şu şekildedir:

• Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarındaki artış bir önceki aya göre % 4,41 oranında gerçekleşti.
• On iki aylık değişim oranı % 98,41 oldu.
• Son on iki ay itibariyle değişim oranı  % 98,41 olarak hesaplandı.

Çizelge 2: Gıda Harcamasındaki Değişim (yeni beslenme kalıbı ile)

	Ara.21	Kas.22	Ara.22
Bir Önceki Aya Göre Değişim Oranı%	24,92	4,87	4,41
On İki Aylık Değişim Oranı%	39,32	90,02	98,41
Son On İki Ay İtibariyle Değişim Oranı%	55,74	137,38	98,41

TÜRK-İŞ hesaplamasında temel alınan ve doğrudan piyasadan derlenen fiyatlara göre, gıda ürünlerinde Aralık 2022 itibariyle gözlemlenen değişim, harcama gruplarına göre şu şekilde oldu:

ÇİZELGE 3: TÜRK-İŞ Açlık Sınırı Endeksi (TASE 2021=100)

	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara
	2021	100	102,8	104,9	108,1	108,8	110,5	112,5	118,1	118,3	118,8	123,2	153,9
Endeks	2022	159,6	171	185,1	199,9	226,02	240,04	256,88	258,76	272,11	278,89	292,46	305,72
Bir Önceki Aya Göre Değişim %		Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara
2021	1,19	2,76	2,1	2,98	0,67	1,54	1,79	5,01	0,17	0,41	3,71	24,92
2022	3,71	7,12	8,24	8,02	13,04	6,2	7,01	0,73	5,15	2,48	4,87	4,41

●      Süt, yoğurt, peynir grubunda;

Bu gruptaki tüm ürünlerin fiyatları yine yükseldi. Bu grupta en yüksek aylık artış %7 ile yoğurtta oldu.

●      Et, tavuk, balık, yumurta, kuru baklagiller, yağlı tohum ürünlerinin bulunduğu grupta;

Ortalama dana eti fiyatı %20, kuzu fiyatı %10 arttı. Beyaz etlerden tavuk ve balıkta artış da %10 oldu. Bakliyatlardan kuru fasulyenin fiyatı %5 artış gösterirken kırmızı mercimeğin fiyatı %10 azaldı, yeşil mercimeğin fiyatı değişmedi. Yumurta fiyatı hafif bir artış gösterdi. Peynir ve yoğurt fiyatları son 1 yılda %100’den fazla arttı.

●      Ekmek ve tahıllar grubunda;

Pirinçte ve irmikte fiyat artışı aylık temelde %5, makarnada %12 seviyesinde gerçekleşti. Makarna ve pirinç 1 yıl içinde %100’den fazla arttı. Ortalama bulgur fiyatı değişmezken un fiyatı geriledi. Yeni yılın ilk çeyreğinde zamlanması beklenmekle beraber ekmek fiyatı -şimdilik- aynı kaldı.

●      Taze sebze-meyve grubunda;

Semt pazarlarında yeşil soğan, kıvırcık gibi salata yeşilliklerinin ve pırasa, lahana gibi yeşil yapraklı sebzelerin fiyatları yükseldi. Patates 12,5 TL’den satılmaya devam etti. Salatalık, domates, biber gibi örtü altı sebzelerin fiyatları yükselirken karalahana ve limon fiyatları geriledi. Kış meyvelerinden portakal mandalina fiyatları geriledi, greyfurt değişmedi. Yerli muz fiyatı da düştü. Ortalama sebze kg fiyatı 16,24 TL, ortalama meyve kg fiyatı 13,14 TL oldu. Hesaplamada 24’i sebze ve 10’u meyve olmak üzere toplam 34 üründeki fiyat değişimi dikkate alındı. Ortalama meyve-sebze kg fiyatı bu ay 15,14 TL olarak tespit edildi. Son yıllarda hayvansal besin kaynaklarındaki yüksek fiyat artışları dolayısıyla taze sebze ve meyveye yönelen haneler burada da alım zorlukları çekmekteler. Çünkü meyve-sebze fiyatları son 1 yılda 2,5 katına tırmanmış ve mevsiminde yetişen ürünlere bile erişim çetinleşmiştir. Bu durumu ortaya koyan çizge aşağıdadır.

●      Temel yağ ürünlerinin bulunduğu grupta;

Bir ayda zeytinyağı %10, tereyağı %6 zamlandı. Ayçiçek yağı sabit kaldı. Margarin fiyatları düştü.

●      Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden;

Yeşil zeytin, bal, pekmez, reçel, salça, tuz, çay ve ıhlamur fiyatlarında aylık temelde değişim gözlemlenmedi. Baharatlarda %4’lük, şekerde %6’lık fiyat düşüşü yaşandı. Siyah zeytin 1 ayda %11 zamlandı. Yıllık temelde tuz, zeytin, pekmez ve salça %100’den bal %200’den fazla zamlandı.

ÇİZELGE 3: TÜRK-İŞ Açlık Sınırı Endeksi (TASE 2021=100)

	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara
	2021	100	102,8	104,9	108,1	108,8	110,5	112,5	118,1	118,3	118,8	123,2	153,9
Endeks	2022	159,6	171	185,1	199,9	226,02	240,04	256,88	258,76	272,11	278,89	292,46	305,72
Bir Önceki Aya Göre Değişim %		Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara
2021	1,19	2,76	2,1	2,98	0,67	1,54	1,79	5,01	0,17	0,41	3,71	24,92
2022	3,71	7,12	8,24	8,02	13,04	6,2	7,01	0,73	5,15	2,48	4,87	4,41