- Zorunlu Bir Veda - 23 Nisan 2020
- Yunanistan’ın Korona Başarısındaki Sırrı Nedir? - 22 Nisan 2020
- AKP Eski Türkiye’den Şikayetinde Ne Derece Haklı? - 21 Nisan 2020
Trump’ın ilanıyla, Kudüs’ün statüsünün değişeceği beklenmemelidir. Dün itibariyle söyleşide bulunduğum Sayın Ertuğrul Günay’ın da dile getirdiği gibi bu girişim, “Trump’ın sonuç almaktan daha çok, yeni tartışmalar açmaya ve son zamanlarda boğuştuğu politik ortamın gündemini değiştirmeye yönelik bir girişimidir. Aynı şey yolsuzlukla ilgili tepkilere hedef olan Netanyahu için de söz konusudur.”
Acizane benim de kanaatim bu yöndedir.
Dün meclisteki dört partinin de aynı deklarasyona imza atması ve bir önceki gün Kemal Kılıçdaroğlu’nun, 68 kuşağından çok sayıda gencimiz bugün Filistin topraklarında yatmaktadır, Filistin’in devlet kurmaları bizim için önemlidir” demesi şahsen beni çok mutlu etti.
“Ülkede dört partinin de sağlam bir fasl-ı müşterek oluşturması, umut vericidir.”
Bilmeyenler için Kudüs’ün tarihini kısaca anlatayım:
İÖ. 1000 civarında Kral Davud tarafından ele geçirildiğinde Kenânlarla bağlantılı Yebusilerin vatanıydı. Kral Davud tek bir krallık altında birleştirdiği 12 İsrail kabilesi için tarafsız bir alan olan Kudüs’ü başkent yapmıştı.
İÖ.1010/979 yıllarında Kral Davud hüküm sürmüştür.
İÖ. 970-931 yıllarında da Davud’un oğlu Kral Süleyman yönetmiştir bu bölgeyi.
İÖ. 720-701 civarında mülteciler İsrail’den güneye, Yehuda’nın içlerine doğru ilerledikçe Kudüs’ün nüfusu yaklaşık binden 15 bine fırlar. Yeni Asurlular kuzey krallığını fethetmiş ve krallığın on Yahudi kabilesini dağıtmıştır. İsrail’in on kayıp kabile efsanesi de bu olaydan kaynaklanır.
İÖ. 586 yılında Babil sürgünü ve Pers İmparatorluğu yılıdır.
İÖ. 538’de Nebukadnezar, Süleyman Tapınağı’nı yıkar ve Yahudileri Babil’e sürer.
Büyük Kros artık Pers İmparatoru tebaası olan Yahudileri serbest bırakır; ikinci tapınak’ın inşasına izin verir ve tapınak İÖ. 516 civarında açılır.
İÖ. 332 Helenistik dönem olarak adlandırılır. Zira; Büyük İskender Kudüs’ü imparatorluğuna katar. Onun 323’teki ölümünden sonra komutanı İ.Ptolemaios kenti kendi Mısır Krallığına katar. iskender’in diğer halefleri, Suriyeli Selevkoslar, İÖ. 198’den İÖ. 167’ye dek kontrolü ele geçirir.
İÖ. 167-141 yılları Yahudilerin Selevkoslara karşı isyanı söz konusudur. Makabi İsyanı diye geçer tarihte.
İÖ. 141-63 Yahuda’nın bağımsız Yahudi Krallığı olduğu yıllardır. Aile adı Makabi olan Hasmoniler kral ve rahip olarak hüküm sürer. İÖ. 63’te Romalı komutan Pompeius, tahta kimin varis olacağı ile ilgili bir tartışmayı gidermek üzere davet edilir ama sonunda Yahuda’yı işgal eder.
İÖ. 40-4 Roma tarafından Yahuda bölgesini yönetmek üzere atanan Kral Herod hükümdarlığı vardır o tarihlerde. İÖ. 37’de Herod Kudüs’ü Hasmonilerden alır.
İÖ.4 – İS.30 civarı Nasıralı İsa’nın yaşadığı dönemdir.
İS. 70 yıllarında bir Yahudi ayaklanmasını bastıran Romalı birlikler, tapınak ve kenti yıkar; Yahudilerin çoğu sürgün edilir.
İS. 135’te Hadrianus, ikinci Yahudi ayaklanmasını bastırır ve Yahudilerin Kudüs’e girişini yasaklar.
İS. 313’te Roma İmparatoru Konstantinus, Hıristiyanlığı benimser. Zaten Hıristiyan hacıları çekmeye başlamış olan Kudüs, 300 yıl boyunca Bizans’ın (Doğu Roma İmparatorluğu) bir parçası olur.
İS. 335’te onların inancına göre İsa’nın çarmıha gerilişi, defni ve dirilişinin geleneksel yönünü simgeleyen kutsal kabir kilisesi açılır.
İS. 638’de Müslümanlar Kudüs’ü fetheder. Halife Ömer, fazla direnişle karşılaşmadan Kudüs’ü Bizanslı yöneticilerden alır; Yahudilerin ve Hıristiyanların kentte yaşamasına izin verilir.
İS. 691’de de Kubbet-ül Sahra açılır, bunu İS. 715’te Mescid-i Aksa’nın açılışı izler.
İS. 1099’da Papa II. Urbanus tarafından bir araya getirilen Avrupalı haçlılar, nüfusun büyük bölümünü öldürerek kenti ele geçirir. Kubbet-ül Sahra kiliseye dönüştürülür; Mescid-i Aksa, Templar Şövalyeleri’nin karargâhı haline gelir.
İS. 1187’de Selahaddin Eyyubi sahne alır. Selahaddin tarafından yeniden Müslüman hakimiyeti sağlanır.
İS. 1229’da Haçlılara on yıllık hüküm süresi tanınır. Müslüman hanedanlar izleyen on yıllarda kentin hakimiyeti üzerine savaşırlar.
İS. 1260’ta Moğol istilacıları yenilgiye uğratan Mısırlı Müslüman hanedanı Memlûkler kenti bugün hala ayakta duran binalarla yeniden inşa eder.
İS. 1516’dan itibaren Filistin ve Kudüs 400 yıl boyunca, Osmanlı İmparatorluğu’nun parçası haline gelir.
İS. 1537-1541 Kanuni Sultan Süleyman, kent duvar ve kapılarını yeniden inşa eder.
Son yüzyıla girilirken I.Dünya Savaşı’nda Britanya’nın öncülüğünde Kudüs Osmanlılardan alınır.
1917 yılında Milletler Cemiyeti’nin idaresindeki Filistin, 1922’de Büyük Britanya mandasına verilir.
1947 yılında BM Filistin’de Arap ve Yahudi iki devlet kurulmasını ve tarafsız bir yönetim önerir.
1948’e varıldığında günümüz İstiklal Caddesinde bulunan Mısır Apartmanında kurulan İsrail Devleti, bağımsızlığını ilân eder; Arap kuvvetleri saldırıya geçer.
1949 ateşkesi sonucunda Batı Kudüs İsrail’e, eski kent ise Ürdün’e verilir.
1967’de İsrailliler Altı Gün Savaşı’nda eski kenti ele geçirir.
Ve yıl 2017. Abd’nin tırlak başkanı Trump, Kudüs’ü ateşe verir…
Bu arada bir dip not. Arap ülkelerindeki hemen hemen tüm dostlarımın, “Türkiye’nin öncülüğünde bir çabanın konu özelinde tüm Müslümanları örgütleleyeceğini, diğer türlü Arap devletlerinden hiç birinin sert, sağlam ve etkili bir girişimde bulunmayacağını” dile getirdiklerini de belirteyim.
